სოფელ ზუმის ტოპონიმები

სოფელი გაშლილია მდინარეების სქურჩისა და ხობისწყლის ვრცელ ჭალაზე, უკავია შედარებით ვაკე ადგილი, მხოლოდ მისი ჩრდილო-დასავლეთი ნაწილია ზეგანური. სოფელი ორ ნაწილად იყოფა: II ჯუმითი და საკუთრივ ზუმი. ნიადაგი ნამდინარევი შლამითაა მოფენილი. მდინარე ხობისწყლის მარჯვენა სანაპირო ჰუმუსით მდიდარი სილანაჭარბი, ყვითელ და წითელმიწა ნიადაგია. სოფლის დასავლეთით პატარა სერია (გა), სადაც კარბონატული ნიადაგის გამო კარგად ხარობს ვაზი, ჩაი, ხილი, სიმინდი, ცერცვი, ლობიო. ოდესღაც სოფელი ღომისა და ჭადაჭადას სიუხვით იყო ცნობილი. აქ თესდნენ, მოჰყავდათ სელი, კანაფი და ტილოს ქსოვილს ამზადებდნენ.

ბარცხონა (ბარცხნარი) — ჩირგვნარი ველი, სადაც ნიადაგი კირქვიანია და შედარებით მწირი.
ლოშქუა — ადგილი.
ოფერებენე — ადგილი.
ჯანაშური — ადგილი, სადაც ჯანაშურის ჯიშის ვაზი იყო მიშვებული მაღლარზე. ნათელი ტყიანი იყო თხმელისა, ხურმისა და ჭუტა ვაშლისა. ჯანაშურის ჯიშის ვაზი შავყურძენაა, კარგი ღვინო დგებოდა მისგან.
ნაგიდუ — უძველესი ნაოხვამუა, ლემონჯავების ძირის ხატი იყო აქ. ლემონჯავები აქ თერდობას იხდიდნენ, დიდ დღეობას. ლემონჯავას ყველა ოჯახის წევრი იკრიბებოდა ამ ზეიმზე, კლავდნენ ხარს, ინაწილებდნენ მის ხორცს.
ოყარყალე (საყიყინო) — ადგილი, სადაც დამდგარი წყალი იდგა, ბაყაყებით სავსე, საყიყინო იყო.
ნაჭკიდუ (ნამჭადარი) — ადგილი.
ნაღუმუ (ნაღომარი) — ადგილი.
ნაისირუ (ნაისლარი) — ადგილი.
ჭყონარი (მუხნარი) — ადგილი, სადაც უძველესი სალოცავიც იყო.
კეჭნარი (ქვიანი) — ხშირკეჭნარი ადგილია, მხოლოდ ჭილი ხარობდა წინად.
წისქვილკარი (წისქვილის კარი) — ადგილი.
უჩაგა (შავი სერი) — ადგილი.
ფიჩხონა (ფიჩხნარი) — ადგილი.
ცხავრკალი — ადგილი, წინათ ბარდნარი იყო, დღეს ჩაის პლანტაციაა.
ნაწდუ (ნადევარი) — „დევების და ეშმაკების ადგილი, აქ დევებს შავი ქვები უსვრიათ. ამიტომაა აქ შავი ქვები ამდენიო“.
ჟურუი — ადგილი.
ნაშენი (განაშენებული) — ადგილი, სადაც ბატონების განკარგულებით ლემონჯავებს ვენახი და ხილი გაუშენებიათ. ლემონჯავები ბატონს აქ მოწეულ მოსავალს მთლიანად აძლევდნენ, სამაგიეროდ ბატონები ტყეში ყურძნის კრეფის ნებას რთავდნენ თურმე.
ობრული — ადგილი.
საბეკი — ადგილი, სადაც მარულა იცოდნენ. იყო ცხენების სარბენი ადგილი, ცხენების საშემოდგომო და საგაზაფხულო სადგომი.
დობერა (დობილო) — ადგილი, სადაც ჭვიტილურის და პანეში მაღლარი ჰქონდათ გაშენებული.
გა (სერი) — გორაკი.
ენწერი (ეწერი) — ადგილი, დღეს ჩაის პლანტაციაა. საკმაო დიდი ნაკვეთია, წითელმიწა ნიადაგით. საფუძვლად „მეიჭვილი უდევს, წყალგაუმტარი ქანი, უნაყოფო“.
საშორგაიო — შორგაიების დასახლება, უბანი. წინათ შორგაიები იყვნენ, დღეს — შორგაძეები.
დობერონი (დობილნარი) — დიდი დობერა, ადგილი. აქ სულ ვაზნარი იყო, წალკოტი ადგილი.
საგელანტიო — გელანტიების (გვარია) უბანი.
ოლებე (ლების ხის, ლობიოს ხის ადგილია) — ადგილი, ჭუჭყიანი ადგილია, უძველესი ტყიანი. „უხსოვარ დროიდან აქ ტალახს ლეკს იღებდნენ ტყავის შესაღებად“.
ნოხორიი (ნასახლარი) — ადგილი, დღეს ჩაის პლანტაციებია.
სვანა ღალ (ყანაღელე) — ღელე. დღეს დამშრალი ადგილი.
ზუმი (ზმი) (ზომა, ზომვა) — სოფელი. „არის თქმა: მაზუმალე მიშელუადო ათაში ქშადინუა, ზუმუა ვაჭიშუა“, — მეჟავანის გავლის დროს, აქ მიწის მზომელები სოფელში ჩაკარგულან ისე, რომ აზომვა ვერ მოუსწრიათო“ (ვასილ კოსტას ძე ჩიქოვანი, 70 წლისა). „სომეურქია? ზუმიშავა, ზუმს კოჩქ ქშადინუა“, სად მიხვალ? ზუმშიო, ზუმში კაცი ჩაიკარგაო“ (სოლომონ ალექსანდრეს ძე ლემონჯავა).
სალემონჯიო — ლემონჯავების (გვარია) უბანი. „ლემონჯავები მოსულან სვანეთიდან“.
ფათუშიგა (ფათუს სერი) — სერი. ადგილი. „წინად აქ ვიღაც ფათუ სახლებულა“.
ტები (ტყე) — ადგილი. „ხშირი ტყიანი, ჭაობიანი ყოფილა წინად“.
ნადიხუ (ნამიწარი) — ადგილი.
ოხვამე (ეკლესია) — ადგილი, დღეს ეკლესია არ დგას.
ნაოხვამუ (ნასალოცვარი) — ადგილი. „ლემონჯავების უძველესი ძირის ხატია, ძირის სალოცავია“.
ნაურიაში ტობა (ნაურიას ტბა) — ადგილი. „ნაურია გახარიას ტბა მდინარე ხობისწყალზე. დღეს არ არის, ამოვსებულია შლამით. ნაურია გახარიას მიდამო, ძლიერ საშიშარი, საყაჩაღო, დაწყევლილი და უბედური ადგილი იყო, ამიტომ იყო წყევლა „ნაურიას ქდგოხუნუნია“. ნაურიაში დაგსვაო. ყველაზე დაწყევლილ და საშიშარ ადგილას დაგსვაო“.
დღვე ბუში — ადგილი. „ძლიერ ჭაობიანი და გაუვალი“.
ოხვამეში მარ თუ (ეკლესიის მისასვლელი, ეკლესიის გადასახვევი) — ადგილი. „მდინარე ხობისწყალზეა დღეს ეკლესია არ არის. მართუ დღეს არ არის, მდინარემ კალაპოტი იცვალა“.
ჭითატკილი (წითელი ტკილი, წითელი მერგელი) — ადგილი. „აქ წითელ ტკილს თხრიდნენ და ყანებში გაჰქონდათ. გადმოცემით, თურქობის დროს დაღუპული აღამიანთა სისხლითაა გაჟღენთილი ეს ტკილიო“.
ძაძუში ტობა (ძაძუს ტბა) — ტბა. „მდინარე ხობისწყალზე ეს ადგილი ძაძუ ფირცხალავას ეკუთვნოდა“.
კვარაცხელიაში ტობა (კვარაცხელიას ტბა) — ტბა. „შვიდი ძმა კვარაცხელიას სამოსახლო წალენჯიხაში თოვლის ზვავს წაულეკია. იქიდან აყრილან ძმები და აქ მოსულან. ამ ტბის ნაპირას დასახლებულან“.
დავითიაში ჭალე (დავითის ჭალა) — ადგილი.
საკვარაცხელიო — კვარაცხელიების (გვარია) უბანი.
ხობწყარპიჯი (ხობწყარ პირი) — აღგი ჭალა.
ჭალე — ჭალა.
საგელანტიო — გელანტიების (გვარია) უბანი.
კადუშინოხორიი (კადუს ნასახლარი) — სოფლის ცენტრი.
საშოგროდო — ადგილი.
საკაკარი — ადგილი.
სანაჭყეპ1იო — ნაჭყეპიების (გვარია) უბანი.
ქაკაშნოხორიი (ძაკას ნასახლარი) — ძაკა ხვადაგია-ნასახლარი. ჩასიძებული ყოფილა სვანეთიდან.
საკირცხალიო — კირცხალიების (გვარი) ნასახლარი.
ჭუბიში — ადგილი, სადაც ქვევრების თავსახურის აყალო მიწას იღებენ.
ნანწარუ (ნამწარები) — ადგილი. „განამწარები, ბატონის მიერ აოხრებული ადგილი“.
ნახაჯუ (ნაცერცვალი) — ადგილი.
ნაჩხვეუ (ნაღომარი) — ადგილი. „მდინარის დანალექ ად-გილებში ითესებოდა“.
ნაქობალი (ნახორბლალი) — ადგილი. „აქ პურსა თესდნენ. ზანდური და მახა ეთესათ ჩვენს ძველებს. ქერიც მოჰყავდათ (ი. ლემონჯავა).
ჭყონა (მუხნარი) — ადგილი.
ნოხორი (ნასახლარი) — ადგილი.
ნაოსხაპუ (ნასაცეკვარი) — ადგილი.
ოშაყარ (თავშესაყრელი) — ადგილი. „ჯარალუა იცოდნენ აქ“.
ნაჯიხუ (ნაციხარი) — ადგილი. „სერგიების ჯიხა ყოფილა. სერგიაქ ქშადინუა ზუმიშ ტყას, ტყა იზუმი ნუნდუა (გ. ლემონჯავა).
ნაცაცხვუ (ნაცაცხვარი) — ადგილი. უძველესი ცაცხვი მდგარა. „გზაზე, მაღალ ადგილას იდგა ცაცხვი, სადაც ლოცვა მიმდინარეობდა. მოჰქონდათ შესაწირი. აქ ხვამა იცოდნენ. მთელი სოფელი იკრიბებოდა. შაყარუაზე“.
მაქსიმეშ ი ნოხორიი (მაქსიმეს ნასახლარი) — ადგილი.
აგუძერა — ადგილი.
კიწიშ ნადინუ (კიწის ნაყანარი) — ადგილი.
გითნახვამა (გამონალოცი) — ადგილი.
ცირამუაში ნადოხორუ (ცირამუას ნასახლარი) — ადგილი. ცირამუას (გვარია) ძველი ნასახლარი უბანი. დღეს არ სახლობენ.
ნატურუ (ნატურალი) — ადგილი.
ნაცაცხვუ (ნაცაცხვარი) — ადგილი. „აქ ლემონჯავებმა ამაღლების ლოცვა იცოდნენ“.
ენწერი (ეწერი) — ადგილი. დიდი ფართობია. დღეს ჩაის პლანტაციაა.
ნაკლასუ (ნასკოლარი) — ადგილი. „აქ აუგიათ. პირველი ხის ნაგებობა ერთკლასიანი სასწავლებლისათვის“.
ნადუქანუ (ნადუქნარი) — ადგილი. „აქ ძველი ცენტრი იყო,— სავაჭრო უბანი. აქ ჰქონდათ ფართლეულის, საწვრილმანოს, პურის და სხვა დუქნები. აქვე ჰქონდათ ფურნეც. იყო სადურგლოც“.
ნაქირონა (ნაქირავები) — ადგილი. „ქირით ამუშავებდნენ ამ მიწას პატრონები. ხშირად ქირის გამო დავაც მომხდარა, მსხვერპლიც ყოფილა“.
ბარცხენი (ბარცხნარი) — ადგილი.
ნაოსხაპუ (ნაცეკვარი) — ადგილი.
ნახარდანუ (ნახარდნარი) — ადგილი.
ნატებარი (ნატყევარი) — ადგილი.
თხუმორონი (თხემლნარი) — ადგილი, სადაც სულ თხემლის ტყე ყოფილა.