თამთა სიჭინავა ლესიჭინეს შესახებ

თამთა სიჭინავას ნაშრომი,  რომელიც ლესიჭინეს, მის ისტორიას, ყოფას და განვითარებას შეეხება

📍 ლესიჭინეს ადგილმდებარეობა

სოფელი ლესიჭინე მდებარეობს ჩხოროწყუს რაიონის სამხრეთ–დასავლეთით, მდინარეების ხობისწყლის, ოჩხომურის, ზანასა და ცივის სანაპიროებს შორის.

აღმოსავლეთით ესაზღვრება ამავე რაიონის სოფელი ახუთი და სენაკის რაიონის სოფლები: ფოცხო და უშაფათი;
დასავლეთით – ხობის რაიონის სოფელი ხიბულა და ჩვენი რაიონის სოფელი კირცხი;
ჩრდილოეთით – ქვედა ჩხოროწყუ;
სამხრეთით – სენაკის რაიონის სოფელი ზანა.

საქართველოს რუკაზე იგი მდებარეობს ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში. აქედან რაიონის ცენტრი 12 კმ-ითაა დაშორებული.

სოფელი ლესიჭინე მდებარეობს ჩხოროწყუს რაიონის სამხრეთ–დასავლეთით, მდინარეების ხობისწყლის, ოჩხომურის, ზანასა და ცივის სანაპიროებს შორის.

აღმოსავლეთით ესაზღვრება ამავე რაიონის სოფელი ახუთი და სენაკის რაიონის სოფლები: ფოცხო და უშაფათი;
დასავლეთით – ხობის რაიონის სოფელი ხიბულა და ჩვენი რაიონის სოფელი კირცხი;
ჩრდილოეთით – ქვედა ჩხოროწყუ;
სამხრეთით – სენაკის რაიონის სოფელი ზანა.

იგი მდებარეობს ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში. აქედან რაიონის ცენტრი 12 კმ-ითაა დაშორებული.

🏛️ ლესიჭინე – ისტორიული კუთვნილება

ლესიჭინე ადრე ეგრისის სამეფოს, ხოლო შემდეგ ოდიშ – სადადიანოს შემადგენლობაში შედიოდა.
სამეგრელოს უკანასკნელმა მთავარმა დავით დადიანმა ოდიშ-ლეჩხუმი 8-მაზრად დაჰყო.
ოჩხომური ზუგდიდის, ხოლო ლესიჭინე ზუმის მაზრაში შედიოდა

რომან თოლორდავა

შემოდგომის იდილია ლესიჭინეში

📜წარმოშობა

სოფელი უძველესი დროიდან ყოფილა დასახლებული.
პირველი მოსახლის სიჭინავას გვარის მიხედვით სოფელს ლესიჭინე დაერქვა.

ლესიჭინეში მოსახლეობა სულ პირველად განლაგებული ყოფილა მდინარეებს ზანასა და ცივს შორის, იმ დროს მდებარე უღრანი ტყის – “ზურემის” პირას.
ახლა ამ უბანს მეორე ლესიჭინეს უწოდებენ, რაც ისტორიული თვალსაზრისით არ არის სწორი, რადგან იგი დღევანდელ ლესიჭინეზე – ზანასა და ოჩხომურს შორის მდებარე ტერიტორიაზე – რამდენიმე საუკუნით ადრე იყო დასახლებული.

🧬 წარმოშობის თქმულებები

ლესიჭინესა და გვარი – სიჭინავას წარმოშობის შესახებ არსებობს ასეთი გადმოცემა:
თურმე ის ტერიტორია, სადაც ახლა ლესიჭინეა, სრულიად დაფარული ყოფილა იელით. აქ ამ ადგილის ახლოს მდებარე ტერიტორიებიდან მოდიოდა ხალხი “ელიშ ჭინუშ” (ქართულად: იელის წკნელს) წასაღებად, რომლითაც წნავდნენ ფაცხას, ღობეს და სხვა. თურმე ერთმანეთს რომ შეეკითხებოდნენ: სად მიდიხარო?
პასუხი იყო ასეთი – ელიშ ჭინუშა (იელის წკნელზე).

ეს ტერიტორია რომ განთავისუფლდა ელიშ ჭინუ-სგან, გამოჩნდა ლამაზი მიდამო, სადაც თურმე ერთი კაცი დასახლებულა.
– საიდან ხარ? – ოელიშჭინედან.
რადგან „ოელიშჭინე“ ძნელი გამოსათქმელი იყო, სიტყვამ თანდათან ცვლილება განიცადა:
ოლეიშჭინე → ლესიჭინე – სიჭინავა.
მითი გადმოცემით ეკუთვნის მღვდელ კ. ჭიჭინაძეს.

🧭 მეორე თქმულება სიჭინავების შესახებ

მეორე გადმოცემის თანახმად, სიჭინავები წარმოშობით ფოცხოდან ყოფილან. იქ ყოფილა მათი “ჯინჯ ხატი” – ძირი ხატი.

თურმე ერთ დროს, როცა საქართველოს თურქები შემოესივნენ, ყველა სიჭინავა ბრძოლაში დაღუპულა. მხოლოდ ერთ სიჭინავას ორსული ცოლი გადარჩენია, რომელიც სხვაგან გახიზნულა. დაბადებია ბიჭი, ხოლო ქალი მშობიარობას გადაჰყოლია.

ბავშვი ერთი დიაკონის აღზრდაში მოხვედრილა. დიაკონი მოგვიანებით სხვა საქმეზე წასულა და ბავშვი ქუჩულორიების ოჯახს ჩაუბარებია. როცა დაბრუნებულა, უცნობ, ახოვან ჭაბუკს შეხვედრია:

– ვინ ხარ? – სკვიჭას მეძახიან, ქუჩულორიებმა გამზარდესო.

დიაკონი გააოცებულა და როცა ბავშვზე ჰკითხავს ოჯახს, უთქვამთ: გარდაიცვალაო.
დიაკონს სასაფლაოზე ნაჭრებში გახვეული კუნძი შეუმჩნევია.
მაშინ ძალიან განრისხებულა და დაწყევლია ქუჩულორიები — ამიტომაც დღემდე ლესიჭინეში ქუჩულორიები ცოტანი არიან.

საკვიჭას შთამომავლობა დასახლებულა ადგილზე, რომელსაც ლესკვიჭინე ეწოდა. დროთა განმავლობაში სიტყვამ ცვლილება განიცადა და კვლავ ლესიჭინედ გადაიქცა.

🧾 გვარის სახელწოდება

რაც შეეხება სიჭინავას გვარს – ის საუკუნეების მანძილზე ზეპირსიტყვიერად იწოდებოდა „სიჭინად“.
მე-19 საუკუნეში შედგენილ პირველ წერილობით საბუთში მას დაემატა სუფიქსი „ვა“, და მივიღეთ დღევანდელი სახე – სიჭინავა.

🏛️ ლესიჭინეს ადმინისტრაციული მოწყობა და ოჩხომურის უბანი

ლესიჭინის შემადგენლობაში შედის ოჩხომურის უბანი, რომელიც ადრე თვითმყოფადი სოფელი იყო.

📜 ისტორიული ცნობებით:

• XVI საუკუნის ომებმა და სნეულებებმა ოჩხომურის მოსახლეობა გაანადგურა
• ოტია დადიანმა ააშენა საზამთრო სასახლე მდ. ოჩხომურის აღმოსავლეთ მხარეს
• სიკვდილის შემდეგ სასახლე მემკვიდრეობით გადასცა ძმას — გიორგი დადიანს
• გიორგიმ მოასახლა: ხორავები, დგებუაძეები, კაკაშვილები, ჩიქოვანები, კოხიები და გოროზიები

💬 გადმოცემა: ჯონდი დადიანი

🗿 არქეოლოგიური აღმოჩენები

📍 უძველესი დასახლებების მტკიცებულებები:

• ჩაის პლანტაციის დროს აღმოჩენილი განძი: 2 კოლხური ცული + 7 ზოდი
• ინახება საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმში
• აღწერილია დ. ქორიძის წიგნში „კოლხური კულტურის ისტორიისათვის“ (1965)

🪙 ოჩხომურში აღმოჩენილი მეორე განძი:

• 140-მდე ბრინჯაოს ნივთი
• თარიღდება ძვ.წ I ათასწლეულის დასაწყისით
• გათხრები ჩაატარა ჯ. აფაქიძის ხელმძღვანელობით ექსპედიციამ (1984)

🗺️ ტოპონიმიკა

ლესიჭინეში აღრიცხულია 100-ზე მეტი ტოპონიმი: ზურემი, სახვარა, სახორაო, საკაციო, სალაშხიო, ნადუ, ხორგონა, დობერა, შქა-ტყა, დგებუაში ტყა, ეწერი, სკურჩა, ოჩხარჩხალე, გმოხონჯი, ჭალე, აბანო, ბახვაში ნოხორი, ლევაში წყურგილე, მაქსიმეში დიხა და სხვ.

⚔️ ისტორიული მოვლენები

📌 ოსმალთა განდევნის შემდეგ მებატონეებმა გლეხების ხარჯზე დაიწყეს ზარალის ანაზღაურება 📌 დედოფალი ეკატერინე ბინას, საკვებს და იარაღს არ აძლევდა გლეხებს — დაიწყო აჯანყებები 📌 გლეხთა მოძრაობის ერთ-ერთი ცენტრი გახდა ლესიჭინე 📌 1856-1857 წლების აჯანყების შტაბი — ლესიჭინე 📌 აჯანყებულთა ლიდერები: უტუ მიქავა და მართალია თოდუა 📌 აჯანყებულთა გაერთიანებული ძალა ეწოდა “ურდუმი”

📌 1924 წლის აჯანყებაში მონაწილეობდა 100-ზე მეტი ლესიჭინელი ლიდერები: პაისი ჭიჭინაძე, იონა, ზაქარია, ილიკო, ნიკო სიჭინავები, ნიკო ფაცია 📌 აჯანყება სასტიკად ჩაახშეს, 451 კაცი დახვრიტეს სამეგრელოში 📌 ლესიჭინეში 27 კაცი დააპატიმრეს, მხოლოდ 6 დაბრუნდა ცოცხალი

⚙️ ეკონომიკა და მრეწველობა

📦 სოფელში იყო ჩაის ფაბრიკა, აბრეშუმის საფეიქრო, სოფლის მეურნეობის მრავალმხრივი განვითარება 📌 1932 წელს — შეიქმნა პირველი ჩაის საბჭოთა მეურნეობა 📌 1967 წლიდან — შოთა რუსთაველის სახელობის მეურნეობა 📌 პირველი აბრეშუმის ფაბრიკა ქუთაისის გუბერნიაში — ბასა სიჭინავას მიერ (1860)

🛡️ მეორე მსოფლიო ომი

📌 ომში მონაწილეობდა 614 ლესიჭინელი 📌 302 დაიღუპა, 267 გარდაიცვალა დემობილიზაციის შემდეგ 📌 გმირები: არკადი ჩიტაძე, ეზიკო სიჭინავა, შალვა და დავით სიჭინავები, გიორგი ნარსია და სხვ. 📌 სოფლის ცენტრში აგებულია ობელისკი დაღუპულთა პატივსაცემად

🏥 ინფრასტრუქტურა

📌 70-იან წლებში — ამბულატორია 📌 მოქმედებს 3 საჯარო სკოლა და 2 საბავშვო ბაღი 📌 1939 — მორზეს ტიპის კავშირი ზუგდიდთან 📌 სატელეფონო სადგური (200-ნომრიანი) 📌 შუა სამეგრელოს გზა — ისტორიული სავაჭრო და სამგზავრო მარშრუტი 📌 ნიკოლოზ I ჩამოსულა ლესიჭინეში 1837 წელს

🏛️ ეკლესიები

📌 მოქმედი: მაცხოვრის აღდგომის ეკლესია (ოჩხომური), მარიამ ღვთისმშობლის სამლოცველო 📌 ძველი ეკლესიების გადმონაშთები ინახება მუზეუმში (კარები, ქვები) 📌 გადმოცემებით ნასაყდრალის ქვეშ გვირაბია

👥 დემოგრაფია და მოსახლეობა

📌 1859–1860 აღწერა: ლესიჭინეში 1325 მცხოვრები, ოჩხომურში — 911 📌 დღეს: ლესიჭინეში 4150 ადამიანი, 1290 კომლი 📌 ძირითადი გვარები: სიჭინავა (1693 ადამიანი), ხორავა, ვეკუა, დგებუაძე, თოდუა და სხვ.

🌿 ბუნებრივი პირობები

📌 ზღვის დონიდან — 172 მ 📌 ფართობი — 35.8 კმ² 📌 ტყის ფართობი — 54.77 ჰა 📌 მდინარეები: ხობისწყალი, ოჩხომური, ზანა, ცივი, სკურჩა და სხვ. 📌 ნიადაგი — ნოყიერი წითელმიწა, ყვითელმიწა

🌦️ კლიმატი

📌 ზომიერი სუბტროპიკული ჰავა 📌 ზაფხული: 40°C-მდე, ზამთარი: -7°C იშვიათად 📌 ნალექი: 1200–1300 მმ წელიწადში 📌 ქარები: აღმოსავლეთის და ზღვაური (სამხრეთ-დასავლური)

🪕 ფოლკლორი

📌 მუსიკალური ფოლკლორის ტრადიცია — ლოტბარი: დათა გოგუა 📌 სიმღერები: „ჩელა“, „ჩონგური“, „ვაგიორქო მა“, „გურიშ ვარდი“ და სხვ. 📌 ძმები კაჭარავები — ლესიჭინელი მომღერლები 📌 ანსამბლი: „ჩხოროწყუ“

✂️ ხალხური რეწვა

📌 ხელოსნობები: მელითონეობა, მძივების დამზადება, კაჟის დამუშავება 📌 ფერადი ქვის მძივები მოიპოვებოდა მდ. ოჩხომურის ხეობაში

🎉 ადათ-წესები და დღესასწაულები

📌 ქორწილში თეფშის ტეხვა — სიმბოლო სიძნელეთა ერთად გადალახვისა 📌 დაბრუნებითი ქორწილი — პატარძლის ოჯახში 📌 პირველი შვილის აკვანს ქალი მიიტანს 📌 სუფრის წესრიგი: თამადა, მეჯვარე, მერიქიფე, 17–18 ჭიქამდე ღვინო 📌 დღემდე მიღებულია ხარით ან ცხენით მიწის დამუშავება 📌 ტარდება დღესასწაული: „ლესიჭინელობა“ — ყოველ 28 აგვისტოს, მარიამობას 📌 თამაშები: ჭიდაობა, ცხენბურთი, ჭადრაკი

🗣️ ენა

📌 მეტწილად ლაპარაკობენ მეგრულად 📌 დიალექტი: სენაკური 📌 რბილი “ლ” და ასო “ყ” არ გამოიყენება 📌 სამეცნიერო ცდა — მეგრული ანბანის შექმნისა (1885) რუსულ საფუძველზე 📌 თარგმნილი იქნა მეგრულად შოთა რუსთაველის „ვეფხისტყაოსანი“ — „ყილოშტყებამი“

🍽️ სამზარეულო

📌 ძირითადი საკვები: ღომი, მჭადი, ელარჯი, ხაჭაპური, საცივი, ჩურჩხელა 📌 სუფრის აუცილებელი ატრიბუტებია თამადა და სადღეგრძელოები

📘 პროექტის შესახებ

📌 პროექტი შესრულებულია დიდი ენთუზიაზმით 📌 ავტორმა შემოიარა ლესიჭინეს ტერიტორია, იმოგზაურა, ისაუბრა უხუცესებთან 📌 მოინახულა ისტორიული ადგილები და მოიძია არქივები 📌 პროექტი ეძღვნება ლესიჭინეს, ოჯახს, სკოლას და სამშობლოს ❤️

📚 გამოყენებული ლიტერატურა:

• „ჩხოროწყუ წარსული და დღევანდელობა“ — ვალერიანე ახალაია
• „ოქროს ბეჭედი“ — ფუცუ დგებუაძე ფულარია
• „სამეგრელოს აღწერა“ — არქანჯელო ლამბეტი

📑 გამოყენებული მასალები:

• მხარეთმცოდნეობის მუზეუმის არქივი
• ჩხოროწყუს სტატისტიკის განყოფილება
• ამირან სიჭინავას პირადი არქივი
• საუბრები სოფლის უხუცესებთან: ჯონდი დადიანი, ვენია ხორავა, ელდარ ხორავა, მერაბ სიჭინავა