1905 წელს მუხურში სიმონ თოლორდავას რაზმმა თავადი პლატონ დადიანი მოკლეს. მოვლენების შესახებ “სოციალ- დემოკრატთა” ჟურნალი “მოგზაური” მოგვითხრობს . პლატონის შვილი სამსონ დადიანი შემდგომში სოციალისტ- ფედერალისტთა ერთ-ერთი ლიდერი და პირველი ქართველი ქართველი პარლამენტარია.
დ, მუხური. 25 მარტს, როგორც გაზეთებში იყო. მოხსენებული დანიშნული ქონდათ სოფელ მუხურში ყრილობა მთელი საზოგადოებისა, რომელზედაც უნდა შეთანხმებულიყვენ. გლეხები და თავადაზნაურები. ხალხი ბლომათ გამოცხადდა; იყვენ აზნაურებიც, ხოლო თავად დადიანები, ამ საზოგადოების მცხოვრებნი არ მოვიდნენ, კაცი კი გამოგზავნეს დაგვიცადონ და მოვალთო.
დიდხანს უცადეს, მაგრამ არ გამოცხადდენ, აზნაურებმა უიმათოთ მიიღეს ფიცი.
როდესაც ხალხი იშლებოდა დაეცა ადგილობრივი ბოქაული მრავალი დარაჯებით. ხალხში ერია რამოდენიმე შეიარაღებული პირი, რომ-ლებიც ჩაუსაფრდენ ბოქაულს და მის დარაჯებს და გაჩნდა სროლა ორივე მხრით.
მოკლულ იქმნა ერთი დარაჯი ბოქაულისა (მეგრელია) და ერთი მოწინააღმდეგეთაგანი; ორიც დაიჭირეს, უცბათ იშოვნეს ურემი და მოკლული. გაასვენეს. გაიყოლეს რამოდენიმე სოფლელი დარაჯი ბოქაულმა და იმის-მა: დარაჯებმა, რათა გზაზე უშიშრათ წასულიყვენ. ეთნასტერი
ეს უბედური შემთხვევა ხალხმა დადიანებს დააბრალა, რადგან არც ერთი იმათთაგანი კრებას არ დაესწრო. 28 მარტს, გვეახლა ზუგდიდის მაზრის თანაშემწე სოღოროვი, და გამოგვიცხადა მუხურის, ჭოღის და ჯგალის საზოგადოებას, რომ გასცენ დამნაშავენი, კანცელარიის საქმის დამწველნი და ბოქაულის მოწინააღმდეგენი. (25 მარტისა), წინააღმდეგ შემთხვევაში, დიდი სასჯელი მოგელითო და დაბრუნდა უკან, პირველ აპრილს ღამით თავის ეზოში მოკლული უცნობ პირებისაგან თავადი პლატონ დადიანი, 4 აპრილს სოფ. მუხურში მოკლეს ვინმე ცირამუა. 8 აპრილს, მთავრობამ გამოგვიგზავნა ეკზეკუცია. უწინ ის შემოვიდა სოფ. ჭოღაში, სადაც სავაჭრო დუქნებია. გვეახლა მაზრის უფროსი კეღამოვი ცხენოსანი ყაზახებით, აფიცრითა, ბოქაულით, დარაჯებით, მათი აფიცრითა და მამასახლისის თანადასწრებით.
ასე იქნებოდენ 120 ცხენოსანი. დაუწყეს მოვაჭრეებს „ობისკი“ (გაჩხრეკა) ტეხდენ ყაზახები დახლს, იტაცებდენ ფულს, მიქონდათ კალოშები, ყაბალახები და სხვ. ოქრო-ვერცხლი.
რამე თუ იპოვეს ყველაფერი დაიტაცეს, პატრონი თუ რამეს იტყოდა, ცემდენ უმოწყალოთ; ერთი ღარიბი მოვაჭრის, შენგელიას დაკეტილი დუქნიდან (სხვაგან ყოფნის დროს) სულ წაიღეს ფართლის საქონელი. ცარიელი დუქანი დაუტოვს საწყალს, ზარალი 700 მანემდეა. მასთან ერთ ზეინკალს, გვარათ გოგუას აღმოაჩნდა მრავალი კაჟიანი თოფები, ფილითები, რევოლვერები და დამბაჩები, რომელიცო ზეინკალს მესაკეთებლათ აღებული ქონოდა სოფლელთაგან.
მაზრის უფროსმა ყველას იარაღები ჩამოართვა და დააპატიმრა თვით ზეინკალი. სხვა დუქნებიდან წაღებულ საქონელს ყაზახები იყრიდნენ უბეში, ჯიბეში, ვისაც საათი უნახეს ააცალეს, ნაშუადღევს რომ მოვიდენ საღამოს დრომდის იქ დარჩნენ, შემდეგ გაემართნენ მოკლულ თავად დადიანის სახლში.
იმ ღამეს გააკეთებინა მაზრის უფროსმა კუბო. მეორე დილას 9 აპრილს უფროსის ბრძანებით ყაზახებმა მოუყარეს თავი ყველა ხაბუმე და მუხურის მოვაჭრეებს ახლო-მახლო სოფლელებს, მოკლულ დადიანის სასახლეში. ბრძანა უფროსმა ყველას ეტირათ მიცვალებული ადგილობრივ ჩვეულებისამებრ.
შემდეგ 11-დან 12 საათზე გაასვენეს მოკლული ეკლესიაში, სადაც მიყვებოდა მაზოის უფროსი თავის ჯარით, ხოლო ხალხს უბრძანა: ქა-ლებს ეკივლათ, კაცებს ეტირათ მაღალი ხმით (ვაი). ასე დასრულდა დასაფლავება, ხალხი დაიშალა, საიდანაც მაზრის უფროსი თავის ჯარით გაემართა დაბა მუხურში.
10 აპრილს შუადღის ორს ან სამს საათზე შემოვიდა მუხურში მაზრის უფროსი თავის ჯარით, იქ დახვდნენ კ ქვეითა ყაზახები პლასტუნები, იმ დღესვე მოსულნი.
დაუკრეს ზორი და მიყვნენ დუქნების ტეხა-გლეჯას, მიქონდათ ფართლეული, შალეული, აბრეშუმეული, იაშჩიკით შაქარი, პურის ფქვილი, სიმიდი, უნაგრის საქონლები, თუთუნები, ჩაი, პაპიროსები. წუღები, შეკერილი ტანისამოსები. ჩოხები, ახალუხები. ერთ მეუნაგირე გვახარიას სულ გაუცალეს დუქანი, წაართვეს რაც ჰქონდა,
ზარალი აქვს 800 მანეთამდე. მეორე მოვაჭრე ბერულავას წაართვეს ასას-ორასი მანეთის ვექსილი
ცემდნენ ყველას უმოწყალოთ. თუ რამეს ვინმე იტყოდა. იტვირთებოდნენ ყაზახები წანართმეული საქონლით და მიჰქონდათ. როცა დუქნებში მორჩნენ. გადავიდენ სოფლებში, გატეხეს ორი მოსახლე თოლორდავები, რომლებ- ეჭვი ჰქონდათ, ბოროტ განძრახვაზე – მოსაწონი ნივთები წამოიღეს, ძვირფასი აბრეშუმის საბნები, გახიეს ლეიბები და ბალიშები და წაიღეს ჩითები. მოკრიბეს ყველა იარაღები, აგრეთვე შევარდნენ მარნებში, მოხადეს ჭურები, სვამდენ უზომოდ ღვინოს
უკეთუ დაინახავდნენ ჭურჭლებს, კოკები, დოქება და გულებს ავსებდნენ ღვინითა და მიჰქონდათ ბინ აზე. დანარჩენ ღვინიან ჭურჭლებში მიწას ყრიდნენ, აფუჭებდნენ
დადიანებსა და თოლორდავებს შორის დავას “ცნობის ფურცელი”ც ეხმაურება
| სადავო ტყიდან გამოტანილი ხეების გამო, შეტაკება გლეხებსა და თავად დადიანებს შორის. |
1905 წელს “ნაცხას” ხიდი ჩამტვრეულა
1905 წლით თარიღდება ჯერჯერობით უძველესი ფოტოები სოფელ მუხურიდან , რომელიც სურათებიან “ცნობის ფურცელში”დაიბეჭდა
