ჩხოროწყუს მუნიციპალიტეტის გენეზისის და განვითარების ზოგიერთი ასპექტის მიმოხილვა.
აღნიშნული ტექსტი არ წარმოადგენს აკადემიურ კვლევას ან მეცნიერულ ანალიზს, თუმცა მიზნად ისახავს:
• მუნიციპალიტეტის სტრუქტურული სისტემის ზოგადი სურათის ჩვენებას
• დასახლებების გენეზისისა და ევოლუციის ზოგად კონტურს
• და რაც მთავარია — მკითხველისთვის ინფორმაციის გაზიარებას, ცნობიერების ამაღლების მიზნით.
პირველი ნაწილი შესავალია და შემდგომში ისტორიულ კონტექსტს მიმოვიხილავთ.
ინფორმაცია ეფუძნება ხელმისაწვდომ მონაცემებს, სუბიექტურ აზრს და ლოკალურ ცოდნას, თუმცა თითოეული დასკვნის ინტერპრეტაცია და კრიტიკული ანალიზი მკითხველის პრეროგატივაა.
შესავალი:
მოკლე ანოტაცია:
„საქსტატის“ 2025 წლის 1 იანვრის მონაცემებით, ჩხოროწყუს მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა შეადგენს 20,305 ადამიანს.
მათგან:
• ქალაქ ჩხოროწყუში ცხოვრობს 2,372 ადამიანი
• ხოლო სხვა ადმინისტრაციულ ერთეულებში – 17,933 ადამიანი
მუნიციპალიტეტი პატარაა, თუმცა მის თანამედროვეობას განსაზღვრავს 13 ადმინისტრაციული ერთეული და მათში შემავალი დასახლებების მრავალფეროვნება.
ძირითადი როლი სასოფლო დასახლებებს უკავიათ — თავისი აუცილებლობებით და თავისებურებებით.
თუმცა ქალაქი ჩხოროწყუ მუნიციპალიტეტის ცენტრია და აქაა თავმოყრილი მთავარი მუნიციპალური სერვისები, ორგანიზაციები და ინსტიტუციური ცენტრები.
მიუხედავად ამისა, სასოფლო დასახლებები, კერძო კარ-მიდამოები, პლანტაციები და აგრარული ყოფა ჩხოროწყუს ცხოვრების მნიშვნელოვან სავიზიტო ბარათად რჩება
რეგიონალური მართვის გასათვალისწინებელი ნიუანსები
მუნიციპალიტეტების რეესტრის მიხედვით, ჩხოროწყუს მუნიციპალიტეტი დაყოფილია 13 ადმინისტრაციულ ერთეულად (ქალაქის ჩათვლით), რომლებიც მოიცავენ შემდეგ დასახლებებს:
- ქალაქი ჩხოროწყუ – ქალაქ ჩხოროწყუ, სოფელი გარახა
- ლესიჭინე – ლესიჭინე, მეორე ლესიჭინე, ოჩხომური
- ხაბუმე – ხაბუმე, ჯუმითი, მოიდანახე
- ჭოღა – პირველი ჭოღა, მეორე ჭოღა, ლექობალე
- ლეწურწუმე – ლეწურწუმე, ნაგვაზაო, პირველი ჯუმითი
- მუხური – მუხური, ლეგახარე, ქოყო
- კირცხი – კირცხი, სარაქონი
- თაია – თაია
- ახუთი – ახუთი, მონგირი
- ზუმი – ზუმი
- ნაფიჩხოვო – ნაფიჩხოვო, ხანწკი, ლედარსალე
- ქვედა ჩხოროწყუ – ქვედა ჩხოროწყუ, ლეჯიქე
- ნაკიანი – ნაკიანი, ლეახალე, ლექარჩე
შენიშვნა
ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსის (მუხლი 2 და 6) მიხედვით, საქართველო იყოფა მუნიციპალიტეტებად, რომლებიც შედგება ადმინისტრაციული ერთეულებისგან, ხოლო ადმინისტრაციული ერთეული — დასახლებებისგან.
დასახლება შეიძლება იყოს ქალაქი, დაბა ან სოფელი.
მაგალითისთვის, „ხაბუმე“ წარმოადგენს ადმინისტრაციულ ერთეულს, რომელიც მოიცავს რამდენიმე სოფელს — მათ შორის სოფელ ხაბუმესაც.
ეს ნიშნავს, რომ ადმინისტრაციული ერთეული და სოფელი სამართლებრივად განსხვავებული კატეგორიებია, მიუხედავად იმისა, რომ ხშირად ერთსა და იმავე სახელს ატარებენ.
ყოფით ენაში ეს ხშირად იწვევს გაურკვევლობას — ადამიანი, რომელიც ცხოვრობს, მაგალითად, ჯუმითში, თავის თავს „ხაბუმელად“ თვლის , რადგან სწორედ ხაბუმის ადმინისტრაციულ ერთეულში ცხოვრობს.
გარდა ამისა, ზოგიერთი სოფელი ყოფით საუბარში იყოფა უბნებად — მაგალითად: საპერტაიო, ჯანაშური, გაბარა და სხვ.
უბანი არ წარმოადგენს იურიდიულ სუბიექტს, თუმცა ხშირად მნიშვნელოვან სოციოგეოგრაფიულ ერთეულად აღიქმება ადგილობრივ საზოგადოებაში და განსაზღვრავს ლოკალურ იდენტობას.
ასევე მნიშვნელოვანია, რომ სოფელს არ გააჩნია დამოუკიდებელი ბიუროკრატიული სტრუქტურა.
ადმინისტრაციულ ერთეულებში მერის სახელით ფუნქციონირებს მერიის რწმუნებული, რომელსაც ნიშნავს მუნიციპალიტეტის მერი.
მერიის რწმუნებული საქმიანობს ადმინისტრაციული ერთეულის ცენტრში და წარმოადგენს ადგილობრივი თვითმმართველობის კავშირის რგოლს კონკრეტულ დასახლებებთან.
ადგილობრივი თვითმმართველობის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი რგოლი არის საკრებულო — მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანო.
ის კომპლექტდება შერეული საარჩევნო სისტემით:
ნაწილი წევრების — პროპორციული წესით (პარტიული სიების მიხედვით),
ნაწილი — მაჟორიტარული წესით, პირდაპირ მოსახლეობის მიერ არჩეულია და წარმოადგენს კონკრეტულ ადმინისტრაციულ ერთეულს ან მის გაერთიანებას.
საკრებულოს წევრები არ ფლობენ აღმასრულებელ უფლებამოსილებას — მათი ძირითადი ფუნქცია წარმომადგენლობა და საკანონმდებლო/სარეკომენდაციო გადაწყვეტილებების მიღებაა მუნიციპალიტეტში.
ამ სურათში განსხვავდება სხვა ორი რგოლი:
- მერიის რწმუნებული — არის არჩეული მერის წარმომადგენელი კონკრეტულ ადმინისტრაციულ ერთეულში, რომელიც აღმასრულებელ ფუნქციას ასრულებს
- საკრებულოს წევრი — წარმოადგენს ამომრჩეველს მუნიციპალურ დონეზე
- პარლამენტის წევრი — კი წარმოადგენს მოქალაქეებს საერთოეროვნული საკანონმდებლო დონეზე, არჩეულია პროპორციული სისტემით, პარტიული სიების მიხედვით.
- ამიტომ, მუნიციპალიტეტის მმართველობითი სისტემა შედგება ორგანულად კოორდინირებული, მაგრამ ფუნქციურად განსხვავებული რგოლებისგან — აღმასრულებელი (მერი, რწმუნებული), წარმომადგენლობითი (საკრებულო) და კანონშემოქმედებითი (პარლამენტი), რომლებიც მოქმედებენ სხვადასხვა დონეზე.
გეოგრაფიული კონტექსტი
ჩხოროწყუ მდებარეობს დასავლეთ საქართველოს ჩრდილო-დასავლეთ ზონაში, სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარეში
(მხარეებს ჰყავთ საკუთარი რწმუნებულები და ადმინისტრაციული აპარატი).
ეს ის სივრცეა, სადაც ზღვისპირეთის ნოტიო ჰავა მთის სიგრილეს ეჯახება — და ამ კონტაქტში ჩნდება ლანდშაფტური მრავალფეროვნება.
მუნიციპალიტეტის ტერიტორია მოიცავს დაახლოებით 619 კვადრატულ კილომეტრს (2015 წლის მონაცემებით)
და ფარავს როგორც ბარის ზონებს, ასევე მთიან მასივებს — ზღვის დონიდან 200-მეტრიანი ნიშნულიდან 3000-მეტრამდე.
აქ გვხვდება სუბტროპიკული ტყეები, ნოტიო დაბლობები, სუბალპური სარტყელი, წყაროს წყლები და ხშირი ნისლები — ყველაფერი ერთად ქმნის მდიდარ, ცოცხალ და ცვალებად ლანდშაფტს.
ჩხოროწყუ წყალმრავალი მუნიციპალიტეტია, და ამას ადასტურებს მისი სახელწოდებაც:
„ჩხოროწყუ“
აქ მთა, ბარი და წყალი ერთმანეთით საზრდოობენ — ქმნიან კონტრასტულ მრავალფეროვნებას,
გარემო თვითონ აწესებს წესებს და ადამიანი ამ აუცილებლობბთან თანაცხოვრებას სწავლობს, თაობებიდან თაობამდე.
განვითარების ასპექტები და გენეზისი
თითოეულ დასახლებას, ადმინისტრაციულ ერთეულს, ტოპონიმს — თავისი ისტორია და განვითარების კანონზომიერება აქვს.
მნიშვნელოვანია გავერკვეთ, რა ფაქტორებმა განსაზღვრა ჩხოროწყუს მუნიციპალიტეტის, მისი ერთეულებისა და სოფლების ჩამოყალიბება იმ საზღვრებში, რომლებიც დღეს გვაქვს.
მართალია, ადმინისტრაციული საზღვრები დროთა განმავლობაში იცვლებოდა, თუმცა დროის ქრონიკა გვაწვდის ზოგად განვითარების დინამიკას, რომელიც დაგვეხმარება გავიგოთ, როგორ მივედით დღევანდელ მოცემულობამდე — ანუ როგორ ჩამოყალიბდა ის სივრცე, რომელსაც დღეს ჩხოროწყუს მუნიციპალიტეტი ჰქვია.