სოფელ ლეწურწუმეს ტოპონიმიკა

1.9ათასი

ლეწურწუმე — რაიონის ცენტრის დასავლეთით მდებარეობს, ხობწყარის მარჯვენა სანაპიროზე, რომელიც მას დაბა ჩხოროწყუსა და ქვედა ჩხოროწყუსაგან გამოჰყოფს. სამხრეთით მას სარაქონი ესაზღვრება, დასავლეთით კი — წალენჯიხის რაიონის ჯუმითისა და ხაბუმეს სასოფლო საბჭოები.

 სოფელი გორაკ-ბორცვებზეა შეფენილი და ოთხ უბნად იყოფა: ლეწურწუმე ცენტრია, ნაგვაზუ — სამხრეთ-დასავლეთი ნაწილი, ნაკათი — სამხრეთ-აღმოსავლეთი, ხოლო ჯუმითი ჩრდილოეთის უბანია.

ლეწურწუმეზე გადის ძველი გზა. ამ გზით იარა 1918 წელს საშა გეგეჭკორის ლაშქარმა. ბორცვთა ფერდობების წითელმიწა ალუვიური ნიადაგი მევენახეობისათვის ხელსაყრელ პირობებს ქმნის. მრავალფეროვანი ხეხილნარით მოფენილი დობერები, თელის, მუხისა და წაბლის ტყეებით შემოსილი თხემები მომხიბლავს ხდიდა სოფელს. ტყეთა შორის ველიანზე საქონლის საგაზაფხულო და საშემოდგომო საძოვრები ყოფილა, სოფელში 398 კომლია, 1581 მცხოვრებით.

ნაკათი (შენაერთი), სოფელი. „ხალხი სხვადასხვა კუთხიდან აქ მოსულა, შეერთებულა და აქ დასახლებულა. აქ ნაკათი მოსახლეობააო, — შენაერთი მოსახლეობააო, — ასე გამიგონია ძველებისაგან. 2. ნაკათი შესაკრები, ოკათაი, თავშესაკრებელი ადგილია, სადაც ხალხი იკრიბებოდა ყოველ საჭიროების ჟამს ჯარალუაზე, ცხოდზე, შაყარუაზე. 3. აქ პატარა ღელეები იკრიბებოდა, ერთმანეთს ერთოდა, ამიტომ ადგილს ნაკათუს ეძახიან. სოფლის ეს უბანი, ან სოფელი სწორედ მთის ჩავაკებასა და მდინარის ჭალაზე, ველიანზე მდებარეობს“ (ტარასი თეიმურაზის ძე წურწუმია, 72 წლისა).

ნაოხვამუ (ნასალოცვარი), ნაეკლესიარი, ადგ. „აქ იდგა წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია. აქ ლოცულობდა ჯუმითის, ნაკათის, ეგიარზენის, ლეწურწუმეს მოსახლეობა. იგი ცენტრად იიგი ცენტრად ითვლებოდა“ (ტ. წურწუმია). 

·  ნაკათი (შენაერთი), სოფელი. 1. „ხალხი სხვადასხვა კუთხიდან აქ მოსულა, შეერთებულა და აქ დასახლებულა. აქ ნაკათი მოსახლეობააო, — შენაერთი მოსახლეობააო, — ასე გამიგონია ძველებისგან. 2. ნაკათი შესაკრები, ოკათაი, თავშესაკრები ადგილია, სადაც ხალხი იკრიბებოდა ყოველ საჭიროების ჟამს ჯარალუაზე, ცხოდზე, შაყარუაზე. 3. აქ პატარა ღელეები იკრიბებოდა, ერთმანეთს ერთოდა, ამიტომ ადგილს ნაკათუს ეძახიან. სოფლის ეს უბანი, ან სოფელი სწორედ მთის ჩავაკებასა და მდინარის ჭალაზე, ველიანზე მდებარეობს“ (ტარასი თეიმურაზის ძე წურწუმია, 72 წლისა).

·  ნაოხვამუ (ნასალოცვარი), ნაეკლესიარი, ადგ. „აქ იდგა წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია. აქ ლოცულობდა ჯუმითის, ნაკათის, ეგიარზენის, ლეწურწუმეს მოსახლეობა. იგი ცენტრად…“

·  ნაკლასუ (სკოლის ადგილი), ადგ. „ნაოხვამუს წინ, მოედანზე მდგარა ოთხკლასიანი სკოლის ძველი შენობა“ (ტ. წურწუმია).

·  ნაჭკადუ (ნასამჭედლარი), ადგ. „გადმოცემით აქ უძველესი სამჭედლო ყოფილა. დღესაც ვპოულობთ რკინის წიდებს, სხმულებს, სამჭედლო ინვენტარს და ა. შ.“ (ტ. წურწუმია).

·  ნაფარფალუ (ნაპეპლარი. პეპელასაც ეტყვიან), ადგ. „აქ გროვდებოდა პეპელა და შემდეგ მაღლა, მთისაკენ მიდიოდა“.

·  ნაოსხაპუ (საცეკვაო), ადგ. „ნაკარკალუს გვერდით იდგა დიდი ცაცხვი, რომლის ქვეშ ყოველ შაბათსა და კვირა საღამოს ხალხი იკრიბებოდა და ერთობოდა ცეკვითა და თამაშით“.

·  გოშირილი (გავაკებული, ხანგრძლივი სიარულით ჩავაკებული, გალეული), ადგ. უნაგირა. „აქ გზა გადიოდა და გადის დღესაც. ამიტომ ეს სუკი შემდეგ, ხანგრძლივი სიარულის გამო ჩალეულა, ჩავაკებულა“.

·  ჩოთოშიღელე (ჩოთოს ღელე), ღელე. აქვე იწყება და ერთ კილომეტრზე თავდება.

·  ლეცანე (ლეცანავე), ადგ. ცანავეების (გვარია) უბანი. დღეს არავინ არ ცხოვრობს.

·  ნაისირუ (ნაისლარი), ადგ. „ეს დიდი მასივი სულ ნაისლარია“.

·  ტოტიაშინოხორი (ტოტიას ნასახლარი), ადგ. „ტოტია წურწუმია სახლებულა აქ. ახლა სატყეო უბანია“.

·  ბატურაშნოხორი (ბატურას ნასახლარი), ადგ.

·  ოკირიში (საკირე), ადგ. „აქ ნაკიფუდან კვარაცხელიებს ჰქონიათ მიწა. ეს მიწა მორჩილი, ფურცუ, შედარებით მწირი მიწა ყოფილა. უძველესი საკირეაო, იტყოდნენ“.

·  ნამაღაზუ (ნასასიმინდარი), ადგ. „ოკირეშის დიდ ნაწილს ნამაღაზუს ეძახიან. მას ჭოჭუაში ნამაღაზუს ეძახდნენ. ექვსი მაღაზა იდგა, მათ გვერდით ჯარუს ნამაღაზა, იქაც ერთი მაღაზა მდგარა. მაღაზა-ნანია ჩხვერის (ღომიშ ღომი) შესანახად ჰქონდათ. აქ მოწეულ ჩხვერს აქვე მაღაზაში ინახავდნენ. შემდეგ ჩამურით ცეხვავდნენ. მაღაზას ფარონსაც ეძახდნენ. ფარონს, აგრეთვე, ხშირ, დაბურულ ტყიანსაც ეტყვიან“ (ტ. წურწუმია).

·  ნაურემუ (ნაურმალი), ადგ.

·  ეგიაშირზენი (ეგიას ველობი), ადგ. ახლა საყანეა. „ეგია თავადიშვილი ყოფილა, მისი საბატონო ყოფილა ეს მიწა“.

·  ნარზენუ (ნაზვინარი ან ხელოვნურად ჩავაკებული), ადგ.

·  ნანძერუ (ნაძერალი), ადგ. „ძერები ყოფილა სულ ამ ადგილებში, ხეებზე ჰქონიათ ბუდეები. აქ ნიადაგი შავმიწაა, ნოყიერი, ძლიერ ნაყოფიერი, ეფშა დიხა, მონკა დიხა“.

·  საკვინჩიო, კვინჩიების (გვარია) უბანი.

·  ხახულაშინოხორი (ხახულას ნასახლარი), ადგ.

·  ნაწყურგილ (ნაწყაროსწყალარი), ადგ. „წინათ წყაროს წყალი ყოფილა, ახლა ამომშრალია“.

·  ნაწისქვილუ (ნაწისქვილარი), ადგ.

·  კოტოწყარიშიწყარი (ქოთნის წყლის წყალი), ღელე და წყაროს თვალი.

·  საპერტიო, პერტაიების (გვარია) უბანი.

·  ნაკარუ (ნაკარვალი), ადგ. „წინათ აქ კარვები მდგარა“.

·  ნახაჯუ (ნაცერცვალი), ადგ.

·  სქურჩე, ღელე.

·  ჭალე, ჭალა.

·  ქუთუშინოხორი (ქუთუს ნასახლარი), ადგ.

·  ოყარყალე (საყიყინო), ადგ. „აქ წინათ პატარა დამდგარი ღელე ყოფილა“.

·  ქორთუაღალ (ქართველის ღელე), ადგილი და ღელე. „აქ ქორთუ (ქართველი) ნასახლება და ეს ღელე მისი ეზოდან იღებდა სათავეს“.

·  ენწერი (ეწერი), ადგ. საყანე.

·  ჯარგვალი (ჯარგვალა სახლი), ადგ. „აქ ჯარგვალა სახლი მდგარა“.

·  კოსტაშიქვაბი (კოსტას ქვაბი), გამოქვაბული. „ერთი შესასვლელიანი ქვაბია. ძალიან ღრმა და გრძელი, ერთი კილომეტრის სიგრძით, იქნებ მეტიც, ჩვენ იქით არ წავსულვართ“.

·  გუჯაშინოხორი (გუჯას ნასახლარი), ადგ.

·  გოგიაშინოხორი (გოგიას ნასახლარი), ადგ.

·  კიკოშინოხორი (კიკოს ნასახლარი), ადგ. დღეს ყანაა.

·  ნაჩამურუ (ნაოჩამურუ), ადგ. „აქ სოფლის საერთო ჩამური იდგა, დიდი და საზოგადო. აქ ნანიებიც მდგარა ღომის შესანახად და მრავალი მცირე ჩამურებიც ყოფილა მოწყობილი. ერთი სოფლის, ერთი თურის საერთო საკუთრება ყოფილა იგი, სათურო, საგვარო სასაჩამურე“ (ტ. წურწუმია).

·  უბადომოხონი (უბედური გადასასვლელი), ადგ. „ცუდი აღმართი, ცუდი გასასვლელი ადგილი, ციცაბო და ოღრო-ჩოღრო“.

·  გულიეშისუკი (გულიეს სერი), ადგ. „აქ წინათ გაუვალი ტყე ყოფილა. სერზე გულია სახლებულა, მის ორივე ჩავაკებაზე თელნარი და ცაცხვნარი ყოფილა“.

·  ნაოხვამუ (ნასალოცვარი), ადგ.

·  ჯაგაშწყუ (ჯაგას წყარო), ადგ. წყარო.

·  ბიტუშაწყარი (ბიტუს წყალი), ღელე.

·  ძიკიაშიწყუ (ძიკიას წყარო), წყაროს წყალი.

·  დობერა (დობილო), ადგ. დღეს საყანეა.

·  პანეშონა (პანეშონა ვაზის დობილო), ადგ. დღეს აქ ჩაის პლანტაციაა. „პანეშის ვაზი შავყურძნიანი ჯიშია, საკმაოდ მჭიდრო, გრძელი მტევანი იცის, ისხამს ბევრს, იცის კარგი ღვინო. მას ეკლესიაში მღვდლები საზედაშედ იყენებდნენ. ოჯახში ვისაც პანეშის ღვინო ჰქონდა, ძლიერ იწონებდა თავს ამ ღვინითა და ყურძნით. დღეს სრულიად გადაშენდა, აქა-იქ თუ აქვს ვინმეს, ისიც ძალიან იშვიათად“ (ი. წურწუმია).

·  დობერა (დობილო), ადგ. „წინათ სულ მსხალნარი ყოფილა აქ. ჯოღოსხული, კისერა სხული – ჯოღო მსხალი, კისერა მსხალი მოდიოდა აქ. დღეს ჩაის პლანტაციაა“.

·  ოქაჯე (საქაჯო), ადგ. „გაუვალი ტყიანი და გამოქვაბულიანი ადგილი ყოფილა, გადმოცემით აქ სულ ეშმაკები და ქაჯები ბუდობდნენ თურმე წინათ, ამიტომ ძლიერ საშიშარი ადგილი ყოფილა“.

·  ოშაყარ (შესაკრები), ადგ. „აქ უტუს ლაშქარს, მის ურდუმს მოუყრია თავი, უტუს აქ უქადაგნია თავისი ურდუმისათვის თურმე“.

·  ღუღუნიაშისუკი (ღუღუნის სერი), ადგ. აქ სახლობს ღუღუნი პართენის ძე ესართია, 58 წლისა, მისი დაკვირვებით „ამ ეზოში თუ კაცი დაწვა, სხეულზე დააყრის და დააწითლებს, შემდეგ საშინელ ფხანას იწვევს. მხოლოდ ამ ადგილს, სხვაგან ასეთი რამ არ შეინიშნება. ამ ადგილისთვისაა ეს დამახასიათებელი. მაგრამ ერთიცაა შესანიშნავი, რომ ზოგი კაცი თუნდაც დაწვეს, თუნდაც იკოტრიალოს დღეობით, არ მოქმედებს. რაღაც საინტერესო ამბავია, მე ბალახი მეგონა ამის მიზეზი, მაგრამ ბალახი არ აღმოჩნდა, არც ცალკე მიწაა მიზეზი. მიწაც ცალკე გავსინჯეთ, ტანზე წავისვით, მაგრამ იგიც არაა. რაღაც სხვა ამბავია“ (ღ. ესართია).

·  ულაყური, ადგ. „ულაყუჯისაც იტყვიან, ისე „ყურსალეუფიში ოულარი შარას“ ამბობენ, — ყურსალების — კაცის გამყიდველთა სავალ გზას, სულ ჩახრამული და ციცაბო ტყის ბილიკი“ (ღ. ესართია).

·  დანიწყუ, წყაროს წყალი. „სულ ჩამოქცეული ადგილია. დანანწყვი ჩამონაქცევი“.

·  ნასამუზუ, ადგ. „იტყვიან: ვანა მუძუ – ყანა უდევს გვერდითო, მაგრამ ეს ვერ ხსნის ამ სიტყვას. იგი გამოუცნობია, იქნებ ნაყამუზუ – ნაუბედურალი, ნაჭირალი, განაჭირვები ადგილია“ (ღ. ესართია, ი. წურწუმია).

·  ნაგვაზუ, ადგილის სახელი აუხსნელია. მთელი უბანი „ნაგვაზუ – ფიქრობდნენ ძველები, ნაგვაძუ – ნაბრძოლი ადგილი“ (ი. წურწუმია).

·  ჩეღალი (თეთრი ღელე), ღელე.

·  რზეონა (მიდვრობა), ვრცელი ველია. ადგ.

·  ნოხორიი (ნასახლარი), უძველესი ნასახლარია. ადგ.

·  ლებაღალი (ლების ღელე), ადგ. „აქ ლების ხე, ბიოს ხე ხარობდა, ფოთლები და ლებნები სულ ლობიოსი აქვს. ამ ხისგან ჩონგურებს და ფანდურებს აკეთებდნენ“.

·  დიდნოხორი (დიდ ნასახლარი), ადგ. „აქ სულ ყმები ესახლნენ. ამ ადგილებიდან მიღებულ ჭირნახულს სულ ბატონს აბარებდნენ და რადგან სულ ყველაფერს ართმევდნენ, გლეხები აიყარნენ და ტყისაკენ გადასახლდნენ. ასე იქცა XIX ს. 60-იან წლებამდე ეს ადგილები ნაფუზვრად, ნაეზვარად, ნაპარტახლად, ნადოხორად“ (ილია თევდორეს ძე წურწუმია, 70 წლისა).

·  ნაკარუ (ნაკარვალი), ადგ. „ამ გაშლილ სერსა და მის ფერდობზე მესაქონლეებს ჰქონიათ კარავები, ჰყავდათ საქონელი და აქ აძოვებდნენ მათ“ (ი. წურწუმია).

·  ლეგინე (სახბორე), „აქ, ამ ფართო ველობზე მოწყობილი ყოფილა სახბორეები. აქ მშვიდად და მუდმივი მეთვალყურეობის ქვეშ ძოვდნენ ხბოები“.

·  შქერონა (შქერნარი), ადგ.

·  ლეჯობე (საჯობო), ადგ. „ჯობა გვარი ყოფილა. დინო სახლებულა აქ. დღეს ამ გვარის არავინ არ სახლობს“.

·  ეგიარზენი (ჩამოვაკებული), მთელი უბანი.

·  საესართიო, ესართიების (გვარია) უბანი. „იგი ორ ნაწილად იყოფა: ქვემო საესართიო და ზემო საესართიო“.

·  ფოკვა, ადგ. „აქ წურწუმიები სახლებულან. ისინი გამოქცეული ყოფილან. უბადომოხანით მოსულან და აქ დასახლებულან. თავდაპირველად წულუკიძენი ყოფილან ისინი. გვარი შეუცვლიათ პირველი გამოქცეული წულუკიძე აქ ღრმა ბალახებში ჩაწოლილა. ღამე ბალახი გაზრდილა და ჩაუმალავს წულუკიძე. ქუთელიამ მოკლა წულუკიძე. მას ცოლი ორსული დარჩა, შვილი და მისი თოფი. დაბადებულა, მისგან გამრავლებულა ხალხი. ქუთელია დაუწყევლიათ; წულუკიძის მკვლელობის გამო ქუთელიას აზნაურობა მიუღია, ხოლო წულუკიძის ვაჟი დალოცვილი გაზრდილა. მისგან მომრავლებულან წურწუმიები“ (იაკობ წურწუმია, 50 წლისა).

·  თხინა (თხილნარი), ადგ. „სულ თხილნარი ყოფილა“.

·  გინოხონდიხა (გადახნული, გაღმა მიწა), ადგ.

·  ლანჯონა (კოპიტნარი), ადგ. დღეს საყანეა.

·  ჩიტყვანა (ჩიტყანა), ადგ.

·  მამიდაშინოხორი (მამიდას ნასახლარი), ადგ.

·  დობერა (დობილო), ადგ.

·  წინა, ადგ.

·  ნაოსხაპუ (ნასაცეკვარი), ადგ. „სოფ. ჯუმითშია. აქ წინათ ეკლესია იდგა, წმინდა გიორგის ხატი ესვენა. აქვე იყო დაწყებითი სკოლა. მის წინ, მიდორზე იცოდნენ ჯარალუა–ცეკვა-თამაში“.

·  ოშაყარ (თავშესაყარი), ადგ. „მას ჯალაღონიაში გას ეტყვიან. აქ იცოდნენ თავშეყრა კუნობა, ჭარკუნის თამაში“.

·  ჭყონა (მუხნარი), ადგ.

·  შავაიაშიკიდობანი (შავაიას კიდობანი) „დიდი ტყე ყოფილა და ეს ტყიანი სულ შავაიასი ყოფილა. აქ მას ცხვარი და თხები ეყენა თურმე“.

·  ჯუმითი, სოფ.

·  ნაჩალიკუ, ადგ. „აქ წინათ ოჭკადური ყოფილა. ახლაც პოულობენ აქ რკინა-წიდას. მჭედელი ხალხი ნაცხოვრება აქ“ (ვლადიმერ გიორგის ძე უბირია, 81 წლისა). „საწახნაკიოს უბანია, აქ გვიან მოსე წახნაკიას სამჭედლო მდგარა“.

·  ძიგირგა (ეკლნარი სერი), ადგ. სერი, გორაკი.

·  საუბირიო, უბირიების (გვარია) უბანი.

·  რზენი (ვაკე), ხობისწყლის ჭალა.

·  ნაოხვამუ (ნასალოცვარი), ადგ.

·  ნასართუ, ადგ. მაღალი ბორცვია.

·  სანაჭყეპიო, ნაჭყეპიების (გვარია) უბანი.

·  სახუნტუო, ხუნტუების (გვარია) უბანი.

·  ჩეშონა, ადგ.

·  ნაწისქვილუ (ნაწისქვილარი), ადგ. „ამ პატარა ღელეზე ერთმანეთის მიყოლებით სულ წისქვილები მდგარა“ (ვლ. უბირია).

·  ოშაყარ (თავშესაყარი), ადგ.

·  ჭუბურონი (წაბლნარი), ადგ. „ამ ადგილზე ჯერ უტუს ურდუმი მდგარა, შემდეგ, 1918 წელს საშას მეთაურობით მენშევიკური ხელისუფლების წინააღმდეგ მებრძოლი ლაშქრის კრება გაიმართა. ამ კრებას ევგე უბირია მეთაურობდა. ამ რაზმმა გაიარა მუნური ნაფიჩხუ, ომარტე, სალხინო, გაჭედილი, მარტვილი და გორდში გადავიდა. აქედან კი ჩრდილოეთ კავკასიაში წავედით მამისონის უღელტეხილით“ (ვლ. უბირია). „ეს ადგილი საგობეჩიოშია“.

·  ხაჭკიდუ (ნამჭადარი), ადგ.

·  ნაღუმუ (ნაღომარი), ადგ.

·  ნაჭვუ (ნაჭვავარი), ადგ.

·  ენწერი (ეწერი), ადგ.

·  დობერა (დობილო), ადგ.

·  უშქურონი (ვაშლნარი), ადგ.

·  ჭყონა (მუხნარი), ადგ.

·  ნაკაკა, ადგ.

·  სახელაიო, ადგ.

·  ოკიფუ (კენაფის), ადგ.

·  ნაგობეჩუ, ადგ. „გობეჩიებს ეკუთვნოდა და მიყიდეს ხუნტუებს, ამჟამად ხუნტუების დასახლების ქვემოთაა“.

·  ნაბამბუ, „ადგილი, სადაც მოჰყავდათ ბამბა ხუნტუებს“.

·  რეყე, ადგ. ხობისწყლის ჭალაში ქვიანი ადგილი.

·  საწახნაკიო, ადგ. მდინარე სქურჩეს ნაპირი, სადაც წახნაკიები ცხოვრობენ.